Seyir Defteri

Language Integrated Query (Dil’e Entegre Edilmiş Sorgulama), kısaca LINQ, .NET Framework 3.5 sürümüyle birlikte tanımlı gelen bir özelliktir. .NET Framework 3.5 sürümünden önce .NET Framework 2.0' da eklenti paketleriyle birlikte kullanılabiliyordu. Bu teknoloji sayesinde veritabanı ile kullanılan programlama dili arasında kodsal bir bütünlük sağlanmıştır, böylece veritabanının programlama dili kullanılarak sorgulanabilmesi sağlanmış, veritabanı kodlarla yönetilebilir hale gelmiştir. LINQ teknolojisi kullanılmadığı durumda veri katmanı ve uygulama katmanı birbirinden bağımsız durumdadır, uygulama katmanında veritabanından bir veri elde edebilmek için veri katmanıyla iletişim için "connection string"(bağlantı katarları)' ler kullanılır ve bu şekilde bu iki farklı yapı arasında bir köprü oluşturulur. Sonunda elde edilen veriler programlama dilinde alışılmış olunan nesneler şeklinde değildir, doğru verileri elde edebilmek için bu sonuçları programa uygun hale getirmek gerekir, bu da fazladan birtakım işlemler yapmak anlamına gelmektedir.

.NET Framework, Microsoft tarafından geliştirilen, açık İnternet protokolleri ve standartları üzerine kurulmuş bütün bir uygulama geliştirme platformudur. (Buradaki uygulama kavramının kapsamı çok geniştir. Bir masaüstü uygulaması veya bir Web tarayıcı uygulaması gibi her türlü uygulama bu platform içinde düşünülmüştür ve desteklenmiştir. Bu uygulamaların birbirleriyle ve geliştirildiği ortam farketmeksizin dünyadaki tüm uygulamalarla iletişimi için XML (Extensible Mark up Language - Genişletilebilir İşaretleme Dili ) desteği eklenmiş ve kolayca XML Web Servisleri oluşturulmasına imkan verilmiştir.) Microsoft .NET Framework, uygulamaların ve web servislerinin inşa edilebildiği (build), yayımının yapılabildiği (deploy) ve çalıştırılabildiği (run) bir platformdur.

Bazı uygulamalarda veritabanı kullanmak yerine verileri bir dosyada tutma ve oradan okuma yöntemi tercih edilebilir. Bunun için XML (Extensible Markup Language - Genişletilebilir İşaretleme Dili) dosyaları çok kullanışlıdır, çünkü veriler etiketler içinde tutulur ve karışmaz. XML dosyasına veri yazmak ve okumak için gerekli tüm sınıflar System.Xml kütüphanesi içinde bulunur.

ASP.NET’in en güzel yanlarından biri güçlü yapılandırma sistemidir. Bu yapılandırma sistemi XML tabanlı dosyalar kullanır ve "web.config" adlı dosyada saklanır. Bir ASP.NET uygulamasına herhangi bir web.config dosyası eklenmediğinde varsayılan olarak, sistem klasorleri altındaki, Microsoft Framework ile gelen machine.config dosyasından yapılandırmayı kalıtımla alır. Lakin bu hiçbir zaman yeterli değildir. Zaten Visual Studio.NET’de Visual Web 2005 de temel yapılandırmalara sahip birer Web.config dosyası oluşturulmuştur.

ASP.Net platformunda verilerin sayfalar arasında aktarımı ve saklanması sorunu ortaya State Management (Durum Yönetimi) kavramını çıkarmıştır. Viewstate (Görüntü Durumu) de, State Management kapsamında geliştirilen teknolojilerden biridir. Sayfa sunucuya her gidiş gelişinde (postback), o anda sayfada bulunan verilerin saklanmasını ve kaybedilmemesini sağlar.

Onaylama kontrolünün amacı Web uygulamalarında kullanıcının girmiş olduğu verilerin veri tabanına kaydedilmeden önce istenilen şartların sağlanıp sağlanmadığını kontrol etmektir. Bu şartlar veri girilen alanın boş bırakılmaması, verinin istenilen biçimde olması, verinin herhangi bir değerden büyük veye küçük olmaması vs. olabilir. Bu tür sorunların önüne geçebilmek için satırlarca kod yazmak yerine ASP uygulamaları ile, bir textbox etkileşim sayfasına boş geliyor ise kullanıcı geri aynı sayfaya yönlendirilir veya bir uyarı yazısı gösterilir. Bunu yapmanın başka bir yolu Validation (Onaylama) Kontrolleri'ni kullanmaktır. Onaylama Kontrolleri, form nesneleri üzerinde işlemi tamamladığımızda kendini aktifleştiren bir yapıya sahiptir. Onaylama kontrolleri programlama aşamasında programcılara büyük kolaylık ve hız kazandırır. Ayrıca bu kontrollerin, uygulamanın çalışması sırasında, işlemleri client-side (istemci tarafında) yapması da pek çok kolaylık sağlar.

Onaylama kontrolünün amacı Web uygulamalarında kullanıcıların girmiş olduğu verilerin veritabanına kaydedilmeden önce istenen şartları sağlayıp sağlamadığını kontrol etmektir. Bu şartlar veri girilen alanın boş bırakılmaması, verinin istenen biçimde olması, verinin herhangi bir değerden büyük ya da küçük olması vs. olabilir. Onaylama kontrolleri programlama aşamasında programcılara büyük kolaylık ve hız kazandırır. Ayrıca bu kontrollerin, uygulamanın çalışması sırasında, işlemleri clint-side (istemci tarafında) yapması da pek çok kolaylık sağlar. Onaylama kontrolleri kısaca şöyle açıklanabilir:

Dinamik oluşturulan sayfaların artmasından dolayı, görünüş itibariyle karışık URL lerin sayısı da artmaktadır. Var olmayan ya da uzun ve karışık bir adres üzerinden başka bir sayfayı gösterme işlemine URL eşleştirme denir. Bu sayede asıl web sayfası gizlenmiş olmakla beraber, güvenlik açısından daha verimli sayfalar elde edilmiş ve bağlantının karışıklığı giderilmiş olur.

Sayfa izleme işlemi ASP.NET sayfaları hakkında geliştiriciye ya da istenirse kullanıcıya çeşitli bilgileri vermek amacıyla kullanılan bir raporlama türüdür. İzleme Web uygulamasının çalışma zamanındaki işlemler ile ilgili bilgilendirici mesajlar almayı sağlayan bir işlemdir. Bu mesajlar programcıya problemleri gidermede, performans analizinde yardımcı olur. .NET programcıya tracing (sayfa izleme) işlemi için iki adet nesne sağlar. Bunlar; "Trace" ve "Debug" nesneleridir. Web uygulamasında Debug ve Trace nesnelerini kullanarak, şu işlemler yapılabilir:

SMTP sunucusunu kullanarak e-posta göndermek için gerekli özellikleri içeren System.Net.Mail kütüphanesinin kullanılması gerekmektedir. Bu kütüphane aşağıdaki kod parçasının programa eklenmesiyle kullanılabilir: using System.Net.Mail;

Web sunucu kontrolleri Günümüzde program geliştirme ortamlarının çoğu birçok kontrol içermektedir. Web tabanlı uygulamaları geliştirebilmek ve arabirimleri tasarlayabilmek için kullanılan kontrollerin sayısı gün geçtikçe artmıştır. Web ortamı, çift taraflı çalışabilen kodların çalıştığı bir teknolojidir. Sunucu taraflı ve istemci taraflı şeklindedir. Asp.Net açısından incelendiğinde genellikle kodlamalar ve kontroller vardır. Asp.Net ‘te bulunan Web Sunucu Kontrolleri System.Web.UI.Web Controls isimli bir namespace (isim uzayı) 'te bulunan class (sınıf) ’ların oluşturduğu kontrollerdir. Web sunucu kontrolleri çalışma sırasında HTML kodlamasına çevrilirler ve tarayıcılarda çıktılar yorumlanabilir bir HTML çıktısı olarak alınır.

ASP.net ile sunulan RewritePath (Yolu Yeniden Oluştur) metodu yazılımcıya Web sitesinin adresini istenilen şekilde değiştirme ve gizleme, istemciyi istenilen adrese yönlendirme olanakları sağlar. Bu metodu kullanarak; Adresleri kolaylaştırma Adres gizleme ile güvenlik Arama motorları için en uygun şekle sokma uygulanabilir.

Response.Write İle İlgili Uygulama Bu uygulama için yazılan örnek kod aşağıdaki gibidir:

Request.Form İle İlgili Uygulama Uygulama için "SayfaBir.aspx" ve "SayfaIki.aspx" adında iki sayfa oluşturulmuştur. Bu sayfaların kaynak kodu aşağıdaki gibidir: SayfaBir.aspx

Tekrarlayıcı (Repeater) kontrolünde Sayfalama (Paging) ve Sıralama (Sorting) yapabilmek için tekrarlayıcının Veri Kaynağı(DataSource)’nın Sayfalanmış Veri Kaynağı (PagedDataSource) tipinde olması gerekir. Uygulama: Aşağıda örnek, veritabanından çekilen verilerle tekrarlayıcı kontrolünde sayfalama ve sıralama özelliklerini göstermektedir.

İç İçe Repeater, Repeater kontrolü ile veritabanından çekilen verilerin alt başlıklarını eklemek ve bu eklenen başlıkların da veritabanından gelmesi istenildiğinde kullanılır. Uygulama Uygulamada iller ve bu illere bağlı ilçeler İç İçe Repeater kullanılarak gösterilmiştir. Burada hem iller hem de ilçeler veritabanında tablolar halinde saklanmış ve birbirleriyle ilişkilendirilmiştir. Ayrıca veritabanı bağlantısı için ise Entity kullanılmıştır. Öncelikle, .aspx uzantılı sayfada gereken tablolar ve "repeater"lar oluşturulur. Burada ikinci kullanılan repeater birincinin etiketi içinde tanımlanmıştır.

Repeater kontrolünde verilerin belli bir sıraya ya da kurala göre görüntülenmesi için kontrolün ItemDataBound olayı kullanılır. Bu olay verilere tek tek erişilmesini sağlar. Verilerin ekrana yazdırılmadan önceki son kontrol noktasıdır.

ASP.NET denetim özelliklerinden biri olan Repeater, belirli bir düzen içerisinde saklanan verileri, istenen veriye kadar tekrar edip, belirli kalıplar içerisinde görüntelemeye yarayan bir veri bağlama(data binding) aracıdır. Ayrıca Repeater, diğer web denetimlerine nazaran daha esnek bir kullanım sunmaktadır.

QueryExtender (Sorgu Genişletici) verilerin ASP.NET tarafında filtrelenmesine sağlayan bir kontroldür. Verilerin kaynaktan çekilmeden değil, çekildikten sonra filtrelenmesi için kullanılır. QueryExtender kontrolü, işe yaramayan veriler de okunduğu için uygulamayı yavaşlatacak gibi gözükebilir ancak veri tabanıyla yapılan alışverişi azalttığından uygulama performansını artı yönde etkilemektedir. QueryExtender sadece ASP.NET DataSource (Veri Kaynağı) üzerinde sorgulama yapabilmektedir. Aynı DataSource üzerinde birden fazla QueryExtender sorgusu yapılabilmekte, bu sorguların hangisinin yapılacağına çalışma zamanında karar verilebilmektedir. QueryExtender ile yapılabilecek sorgulama çeşitleri aşağıdaki gibidir:

PostBackURL bir sayfadaki kontrollere diğer sayfadan ulaşılmasına olanak sağlayan bir özelliktir. Uygulama Uygulama kısmında gonder.aspx ve al.aspx adlı iki web sayfası oluşturuldu. gonder.aspx adlı sayfaya iki textbox ve bir dropdownlist eklendi. PostBackURL özelliğini kullanmak için butona “ PostBackUrl=”~/al.aspx” ” komutu eklendi.Butona tıklandığında sayfa al.aspx sayfasına yönlendirildi.