Seyir Defteri

Web sitelerinin çoğu birbirleriyle hiyerarşik bir ilişki içerisinde olan birçok sayfadan oluşmaktadır. Dolaşma kontrolleri ile özellikle de fazla sayıda sayfalar içeren bu Web sitelerinde, sayfalar arasındaki hareketler sırasında kullanıcılara site içerisinde nerede olduklarını anlamalarına yardımcı olan site haritaları oluşturulur. Bu haritalar Web sitelerinin mantıksal bütünlüğü açısından önemli bir yere sahiptir. Ayrıca bu haritalar sayesinde site içerisindeki bütün sayfalara direk bağlantı sağlanabilmektedir.

İnternet sayfaları incelendiğinde, siteye ait sayfalarda genellikle aynı şablonların kullanıldığı görülür. Özellikle başlık,menü ve reklam alanları çoğunlukla sitenin bütün sayfalarında aynı yerde kullanılır. Bu sayfanın yapımı aşamasında Html kullanılmak istenirse bu ortak alanların kodları kopyalanarak diğer sayfaların kodlarına yapıştırılması gerekir. Üzerinde çalışılan sitenin birden fazla alt sayfası olduğu düşünülürse bu işlem zaman kaybına ve bazı sorunlara yol açabilir.

Visual Studio'da yeni Web sitesi projesi açıldıktan sonra GenelKullanici ve Yonetici adında iki klasör oluşturulur. Daha sonra üst menüden WebSite(Web Sitesi) -> ASP.NET Configuration(ASP.NET Yapılandırması) seçeneği tıklanır.

Standart kullanıcı adı ve parola ile giriş yapmayı sağlayan bir kontroldür. Username (Kullanıcı Adı) ve Password (Şifre) girilip Enter (Giriş) düğmesine tıklandığında bilgiler doğru ise kullanıcıya giriş bileti sağlanır, yanlış ise hata kullanıcıya gösterilir. Giriş başarıyla yapıldıktan sonra varsayılan olarak kullanıcının yönleneceği sayfa DestinationPagePostbackUrl (HedefSayfaLinki) özelliği ile belirlenir. Kontrolün bir diğer önemli özelliği de Remember me next time (Beni Hatırla) kutucuğudur. Bu kutucuk işaretlenirse kullanıcının bilgisayarına bir çerez atılır ve kullanıcı aynı bilgisayardan siteye tekrar erişmek istediğinde kullanıcı adı ve şifre bu çerezden okunur. Bu özellik kaldırılmak istendiğinde RememberMeSet (BeniHatırlaAyarı) özelliği false (yanlış)yapılmalıdır.

ASP.NET Framework 3.5 sürümü ile gelen veri bağlama denetimlerinden olan Listview, Gridview denetimine birçok yönden benzemektedir. Temel farkı ise bağlanan verileri satır alanlarında değil de kullanıcı tarafından tanımlanabilen şablonlar ile gösterebilmesidir. Bu özellik tasarımcıya verinin görünümü üzerinde daha fazla esneklik kazandırır. Listview denetiminin kullanılabilmesi için, içerisindeki şablonların denetimin farklı bölümleri için tanımlanması gerekir. LayoutTemplate(Yerleşim Şablonu) ve ItemTemplate(Madde Şablonu) kullanımı zorunlu şablonlardır. Diğer şablonlar isteğe bağlı olarak kullanılabilir. Denetimin tüm şablonlarının listesi aşağıdadır.

ImageMap(Resim Haritası), bir Web uygulaması kontrolüdür. ImageMap'in özelliği, oluşturulan uygulamada kullanılan resmin istenilirse bölümlere ayrılması ve her birine bağlantı verilmesidir. Aşağıdaki örnek, Asp.Net ile oluşturulan Web uygulamasında imageMap kontrolünün nasıl eklendiği ve kontrolün özellikleri hakkında bilgi vermektedir. Asp.Net ile Image Map Kontrolünün Kullanılması

FTP (Dosya Aktarım Protokolü) internete bağlı bir bilgisayardan diğerine (her iki yönde de) dosya aktarımı yapmak için geliştirilen bir internet protokolü ve bu işi yapan uygulama programlarına verilen genel isimdir. İlk geliştirilen internet protokollerinden birisidir. FTP protokolü ile bir bilgisayardan bir başka bilgisayara dosya aktarımı yapılırken, o bilgisayar ile etkileşimli bağlantı kurulur ve bir dizi komutlar yardımıyla iki bilgisayar arasında dosya alma ve gönderme işlemleri yapılır.

Paging(Sayfalama) Gridview(Izgara görünüm)'ın AllowPaging(Sayfalama İzni) özelliği True olarak ayarlanarak kontrole sayfalama yeteneği kazandırılmış olur. PageSize(Sayfa Boyutu)özelliği ile sayfa başına kaç kayıt gösterileceği belirlenebilir. Eğer PageSize özelliği kullanılmazsa Gridview varsayılan olarak her sayfada 10 kayıt gösterir.

GridView, veri tabanından gelen verilerin düzenli bir şekilde kullanıcı ekranında görüntülenmesini sağlar. Asp.NET’ten önce verilerin liste halinde görüntülenmesi için tablolar kullanılırdı. Asp.NET 1.0 ve 1.1 ile geliştirilen Web uygulamalarında ise veri kontrol nesnesi olan DataGrid kullanılıyordu. Datagrid ile birlikte çeşitli veri kaynaklarından çekilen veriler çok kolay bir şekilde listelenebiliyordu. Asp.NET 2.0 ile birlikte DataGrid yerini daha gelişmiş bir kontrol olan GridView ‘a bıraktı.

ASP.NET’in veri bağlama denetim sınıflarından biri olan Gridview, herhangi bir veri kaynağından gelen değerleri bir tablo içinde görüntülemek için kullanılır. Tablodaki her sütun bir alanı, her satır da bir kaydı temsil eder. Gridview denetimi, bu parçaların seçilmesine, sıralanmasına, düzenlenmesine olanak sağlar. En belirgin özelliklerinden bazıları şunlardır. SqlDataSource(Sql Veri Kaynağı) gibi veri kaynağı denetimlerine veri bağlayabilme özelliğine sahiptir. Gömülü sıralama, güncelleme, silme, sayfalama ve satır seçme özelliklerine sahiptir.

Visual Studio'da ASP.NET bir proje oluşturulduğunda iki adet özel dosya daha yaratılmaktadır. Bunların biri web.config diğeri ise Global.asax dosyalasıdır. Eğer projede Global.asax dosyası oluşturulmamış ise, Solution Explorer üzerine sağ tıklanarak Add New Item seçilir ve Global.asax dosyası oluşturulur.

Generic Handler(Cins çözücü) dosyaları .ashx dosya uzantısına sahiptir. Asp.Net projelerinde sayfanın döndüreceği değer dinamik olarak resim, excel, word, xml gibi binary(ikili) şekilde olacaksa en verimli kullanım ashx uzantılı dosyaları ile sağlanır. Normalde aspx uzantılı dosyalar html için daha pratiktir. Aspx uzantılı dosyaya yazılan kodlar ashx uzantılı dosyalara da yazılabilir. Ashx uzantılı dosyaların sınıfları IHttpHandler arayüzünden uygulamaktadır fakat Session(Oturum)'a erişilecekseSystem.WebSessionState.IrequiresSessionState arayüzü de eklenmelidir. Ashx uzantılı dosyalarda değişiklik yapıldığı zaman projenin tekrardan derlenmesine gerek yoktur, dosya otomatik olarak derlenir.

Dosya Yükleme kontrolü, Web sitesi ziyaretçilerinin arayüz üzerinden, kendi bilgisayarlarında bulunan dosyaları sunucuya yüklemesini sağlayan bir kontroldür. Bir metin kutusu ve dosyanın yükleneceği dizinin yolunu belirlemeye yarayan bir Gözat tuşundan oluşur.

.NET Framework 3.5 ile gelen Dinamik Veri Web Sitesi yapısıyla bir Web sitesinde yapılan düzenleme, silme, kaydetme, güncelleme gibi işlemler çok daha kolay bir şekilde oluşturulabilir. Bu yapı daha çok veri tabanına bağlanıp oradaki verileri değiştirmekte kullanılır. Bu işlem için proje için veritabanında birkaç tablo gerekmektedir.

Session State(Oturum Durumu), Asp.Net sayfalarında her kullanıcı için özel olarak veri saklama ve bu verileri istenildiğinde çağırma amaçlı kullanılan yapıdır.HTTP(Hypertext Transfer Protocol, Hipermetin Aktarma Kuralı), Stateless(Durumsuz) bir protokoldür ve yapılan her yeni istek birbirinden bağımsızdır. Bu durumda sunucu bir önceki istekte ne gibi bilgilerin kullanıldığını veya saklandığını bilemez. Asp.Net ise Session State(Oturum Durumu) özelliği ile aynı tarayıcıdan gelen istekleri tanır ve isteklerin yaşam süreleri dolana kadar gelen istekleri saklar. Session State(Oturum Durumu) tüm Asp.Net uygulamalarında default(varsayılan) olarak gelmektedir.

Session State (Oturum Durumu) Herhangi türden bir verinin sunucudaki bellek üzerinde saklanmasını sağlayan bir durum kontrolüdür. İstemci (client), bir Web sunucusuyla bağlantı kurarak ASP.NET sayfası talep ettiğinde sunucu tarafından istemciye 120 bit boyutunda ASCII karakterlerinden oluşan bir "SessionId" atanır. Bu kelime bir şifreleme algoritması tarafından ve her istemci için tek (unique) olarak üretilir. SessionId, Web sayfasına talep göndererek sunucuyla iletişim kuran kullanıcıları birbirinden ayırt etmek amacıyla kullanılır ve istemcideki Web tarayıcısı kapatılıncaya kadar sunucuda tutulmaya devam eder.

Viewstate (Görüntü Durumu) Viewstate, bir ASP.NET sayfasında geri yükleme (post back) işlemi gerçekleştiğinde sayfa içerisindeki kontrollerin özelliklerinin ve içerdiği değerlerin saklanarak sunucuya gönderilmesini sağlar. Viewstate nesnesi varsayılan olarak belirtilmese bile, işlem gerçekleştiği sırada kontrollere ait bilgiler sunucu tarafında HTML kodları üretilirken şifrelenmiş olarak viewstate içerisinde depolanır. Sunucu kendisine gelen sayfadaki viewstate değerlerini işler ve sonucu alır. Sayfa istemciye geri yollanırken, tarayıcı üzerinde yeniden kontrollerin bilgilerine ve işlenmiş olan verilere ulaşılması sağlanır. Örneğin; iki "textbox" kontrolü içerisine yazılan sayıları toplayan bir metot yazıldığında, Web arayüzünde textbox kontrolleri içerisine girilen değerler sunucuya gönderilir. Sunucuda toplama işlemi gerçekleştirilir ve sonuç sayfaya geri yazdırılır.

ASP.NET kullanılarak geliştirilen Web uygulamalarında İnternet tarayıcısı ile Web sunucusu arasındaki iletişim HTTP (Hyper Text Transfer Prptocol - Metin Aktarım Protokolü) ile gerçekleşmektedir. Bu protokol sayesinde, Web uygulaması üzerinden gönderilen ve kişisel bilgisayarlarda kalıcı olmayan veriler (örneğin; bir bağlantıya tıklamak, bir bilgi formunu doldurmak.) sunucuya gider ve işlenir.

DropDownList (Açılır Liste) kontrolü site içerisindeki işlevselliği ve geliştiriciye sağladığı gelişme ortamı ile birçok gelişmiş Web sitesinde kullanılmaktadır. Genellikle şehir, yaş aralığı, cinsiyet, kategori gibi çeşitli listelemeler yapmak için kullanılır. DropDownList (Açılır Liste) kontrolünde listedeki veriler .cs kısmından eklenebileceği gibi, .aspx kısmından da eklenebilir.

DetailsView; veritabanı, XML dosyası ve benzeri şekilde içerisinde bilgi saklanabilen herhangi bir kaynağın içerisinde tutulan bilgilerin, kayıt bazında ayrıntılı bir şekilde gösterilmesi, ayrıca bu bilgilerin düzenlenebilmesi, silinebilmesi ve gerektiğinde ilgili veritabanlarına yeni kayıtların eklenebilmesi sırasında kullanılabilecek bir kontroldür. Tek başına da kullanılabilmesinin yanında genel olarak GridView (Izgara Görünümü) kontrolü ile kullanılmaktadır.